Kto może wyodrębnić pola eksploatacji?

Na wstępie należy zauważyć, że PrAut w swoich postanowieniach stanowi o obowiązku wymienienia pól eksploatacji w umowach dotyczących przeniesienia majątkowych praw autorskich lub korzystania z nich.

Art. 41 ust. 2 PrAut: Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.

Czasownik „wymienić” oznacza po prostu wyodrębnić, skonkretyzować.

Pola eksploatacji zostają wyodrębnione więc przez Strony danego stosunku prawnego w umowie dotyczącej przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu lub upoważniającej do korzystania z niego (licencji).

W jaki sposób można wymienić pola eksploatacji?

Wymienienie pól eksploatacji w umowie może nastąpić na kilka sposobów, np. poprzez:

• odwołanie do art. 50 PrAut;
• wymienienie konkretnych sposobów uprawniających do korzystania z utworu;
• odwołanie do sformułowania „na wszelkich polach eksploatacji” – uwaga: takie sformułowanie może budzić wątpliwości ze względu na brak dostatecznego skonkretyzowania uprawnień oraz zakaz dysponowania polami eksploatacji nieznanymi w chwili zawierania umowy[1].

Pamiętać jednak należy, że nie jest konieczne stosowanie w umowie terminologii znajdującej się w art. 50 PrAut wprost[2]. Strony mogą korzystać z pojęć synonimicznych lub innych pojęć podobnych znaczeniowo.

Najważniejszym jest więc zwrócenie przez Strony uwagę na konieczność wskazania pól eksploatacji. A sama rekonstrukcja pól eksploatacji może nastąpić również później w toku wykonywania przez nie danej umowy, np. na podstawie art. 65 § 1 i § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 t.j)[3] (dalej jako: „KC”).

Jak Strony mogą precyzować pola eksploatacji w umowie?

Zasada swobody umów zawarta w art. 353¹ KC stanowi, że:

„Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.”.

Zasada ta stanowi więc o prawie Stron do modyfikowania lub precyzowania nazwanych lub nienazwanych pól eksploatacji, np. o:

• kryterium czasowe lub terytorialne, np. wykonywania utworu wyłącznie w warszawskich w teatrach przez rok od daty zawarcia umowy licencyjnej;
• ograniczenie możliwości reprodukowania do konkretnych sposobów, np. jedynie do techniki drukarskiej;
• dystrybucję utworu tylko wobec podmiotów profesjonalnych trudniących się działalnością danego rodzaju;
• importu utworu tylko od producentów objętych konkretną certyfikacją.

Jakie pola eksploatacji możemy klasycznie wyróżnić?

PrAut nie zawiera katalogu zamkniętego pól eksploatacji. Natomiast, w swoim art. 50 wymienia 3 podstawowe płaszczyzny korzystania z utworu, tj.:

• utrwalanie i zwielokrotnianie;
• obrót oryginałem albo egzemplarzami, na których został utrwalony;
• rozpowszechnianie w sposób inny niż powyżej.

Powyższy podział pól eksploatacji powstał w ramach podstawowych kwestii związanych z istotą utworu i sposobów jego wykorzystania, by mógł uzyskał postać, w której nadaje się do korzystania w obrocie, wykorzystania jego nośnika i korzystania z niego bez wykorzystania nośnika[4].

Powyższe 3 główne płaszczyzny zostały również przykładowo uszczegółowione w samym art. 50 PrAut, następująco:

W kolejnym cyklu przejdziemy do wyjaśnienia podstawowych pól eksploatacji pozwalających na korzystanie z utworu.

_______________________________________________________________________________________

[1]  B. Giesen [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 41.

[2] Wyrok SN z dnia 14 września 2005 r., sygn. III CK 124/05.

[3] Art. 65 § 1 KC: Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.

Art. 65 § 2 KC: W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

[4] K. Klafkowska-Waśniowska [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 50.