Cykl: Pola eksploatacji w prawie autorskim | część 4

W tym miejscu, warto wymienić przykłady nowych nienazwanych pól eksploatacji, które weszły do rynkowego obiegu na skutek działania różnych podmiotów gospodarczych, tj., np. wykorzystywanie utworu:

• lub jego przeróbek w charakterze znaku towarowego lub wzoru przemysłowego[1];
• w charakterze dzwonka telefonicznego[2];
• w bazie znajdującej się w chmurze obliczeniowej, np. Xbox Game Pass, MS Office 365[3];
• w celu reklamy, promocji lub marketingu przedsiębiorcy, jego towarów i usług[4].

A co w sytuacji, w której nowe pole eksploatacji powstaje w ramach trwania umowy Stron?

Zgodnie z art. 41 ust. 4 PrAut, „umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia”.

W związku z tym rodzi się pytanie, jakie działania podjąć w sytuacji powstania nowego pola eksploatacji, na którym Strony chciałyby korzystać z danego utworu w trakcie trwania ukształtowanego przez nie stosunku prawnego, a którego wcześniej nie mogły skonkretyzować.

Z odpowiedzią na tak zadane pytanie przychodzi przepis z art. 41 ust. 5 PrAut, który stanowi w sposób następujący:

„Twórca utworu wykorzystanego lub włączonego do utworu audiowizualnego oraz utworu wchodzącego w skład utworu zbiorowego, po powstaniu nowych sposobów eksploatacji utworów, nie może bez ważnego powodu odmówić udzielenia zezwolenia na korzystanie z tego utworu w ramach utworu audiowizualnego lub utworu zbiorowego na polach eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy”.

Oznacza to, że przepisy PrAut przewidują jedynie w odniesieniu do utworu wykorzystanego lub włączonego do utworu audiowizualnego oraz utworu zbiorowego, wyjątek polegający na tym, iż jego twórca nie może bez ważnego powodu odmówić korzystanie z tego utworu w ramach utworu audiowizualnego lub utworu zbiorowego na polach eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy.

Powyższe jednak wciąż powoduje, iż konieczne uzyskanie jest uprzednie zezwolenie twórcy, co oznacza, iż podmiot uprawniony nie może dowolnie korzystać z takiego utworu, z tym zastrzeżeniem, że twórca nie może odmówić bez ważnego powodu. „Ważny powód” nie został jednak zdefiniowany przez ustawodawcę, ale jego klasycznym przykładem może być np. zubożenie wartości artystycznej, działanie na szkodę renomy twórcy[5].

Jednak, zasada swobody umów nie wyklucza, aby Strony zgodnie ustaliły, że w przypadku powstania nowego pola eksploatacji, zobowiązują się do podjęcia działań, których skutkiem będzie dokonanie stosownego przeniesienia lub upoważnienia do korzystania z utworu również na nowym polu eksploatacji nieznanym im w trakcie zawierania umowy.

A co w takim razie z wynagrodzeniem?

Co do zasady, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji. Jednak, Strony mogą to w sposób inny określić w łączącej ich umowie[6].

Powyższe oznacza, że, co do zasady, Strony w umowie powinny albo rozdzielić otrzymywane wynagrodzenia za korzystanie z utworu na danym polu eksploatacji albo ustalić wynagrodzenie łączne, które będzie obejmowało korzystanie z utworu na wszystkich polach eksploatacji.

W związku z tym, Strony zawierając nową umowę obok tej już istniejącej, czy aneks lub porozumienie w odniesieniu do uregulowania kwestii korzystania z nieznanego dotychczas pola eksploatacji, powinny również ustalić sposób wynagrodzenia.

Natomiast, ewentualny fakt, iż podmiot uprawniony nie korzysta i nie zamierza korzystać z utworu na którymś z wymienionych polu eksploatacji w umowie, nie wyklucza żądania za nie wynagrodzenia przez twórcę[7].

Jednak, Strony mogą wyłączyć również kwestię dodatkowego wynagrodzenia pobieranego przez twórcę za upoważnienie na korzystaniu na nowym polu eksploatacji.

_______________________________________________________________________________

[1] Wyrok SN z dnia 25 października 1988 r., sygn. II CR 143/88.

[2] W. Machała [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. R. M. Sarbiński, Warszawa 2019, art. 50.

[3] A. Niewęgłowski [w:] Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 50.

[4] W. Machała [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. R. M. Sarbiński, Warszawa 2019, art. 50.

[5] A. Flegel, Powstanie nowych pól eksploatacji utworów i ich wpływ na treść umów prawnoautorskich w perspektywie prawnoporównawczej [w:] Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis 10, nr 2.

[6] Art. 45 PrAut.

[7] A. Niewęgłowski [w:] Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 45.