Mini Raport: Domena publiczna 2025

Z początkiem każdego roku w domenie publicznej znajduje się szereg utworów, do których autorskie prawa majątkowe wygasły.  

Poniżej, znajduje się niewyczerpująca lista utworów, które znajdą się w domenie publicznej w 2025 r.: 

 

Jednak, czym jest sama domena publiczna?  

Krótko mówiąc, domena publiczna to wspólne dziedzictwo kulturalne, z którego każdy może korzystać, bez potrzeby zawierania umów licencyjnych1. Dziedzictwo to składa się z utworów, do których autorskie prawa majątkowe wygasły.  

W domenie publicznej znajdują się wszystkie rodzaje utworów, np. fotograficzne, muzyczne, czy audiowizualne.  

Domena publiczna oznaczana jest w sposób następujący²:

 

 

 

Ile czasu trwa ochrona autorskich praw majątkowych? 

Ochrona dla autorskich praw majątkowych jest czasowa i trwa przez 70 lat (lub 50 lat – w zależności od stosowanego prawa, np. konwencyjnego, czy polskiego): 

Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z dnia 9 września 1886 r., przejrzana w Berlinie dnia 13 listopada 1908 r. i w Rzymie dnia 2 czerwca 1928 r. (ratyfikowana zgodnie z ustawą z dnia 5 marca 1934 r.). („Konwencja”)	Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2509 tj.) („PrAut”).
Art. 7	Art. 36
1. Czas trwania ochrony przyznanej konwencją niniejszą obejmuje życie autora i pięćdziesiąt lat po jego śmierci.  2. Jednakże w przypadku, w którym czas trwania ochrony nie byłby przyjęty jednolicie przez wszystkie kraje związkowe, czas ten określi ustawodawstwo kraju, w którym żąda się ochrony, i okres ten nie będzie mógł przekraczać czasu trwania ochrony ustalonego w kraju powstania utworu. Wobec tego kraje związkowe będą obowiązane stosować postanowienia poprzedniego ustępu tylko w zakresie, w którym jest on zgodny z ich prawem wewnętrznem.  3. Dla utworów fotograficznych i utworów otrzymywanych w sposób podobny do fotografji, dla utworów pośmiertnych, dla utworów anonimowych lub wydanych pod pseudonimem, czas trwania ochrony określa ustawa kraju, w którym żąda się ochrony, jednakże czas ten nie może przekraczać czasu trwania ochrony, ustalonego w kraju powstania utworu.	Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:  1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;  2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany – od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;  3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia;  4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego;  5) w odniesieniu do utworu słowno-muzycznego, jeżeli utwór słowny i utwór muzyczny zostały stworzone specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego – od śmierci później zmarłej z wymienionych osób: autora utworu słownego albo kompozytora utworu muzycznego.

 

Jednak, polski ustawodawca nie był jedyny, który zmodyfikował czas ochrony wynikający z Konwencji. W zasadzie praktycznie identyczną ochronę przyjęły pozostałe państwa europejskie. 

Poniżej znajdują się przykładowe reżimy prawne i wynikające z nich czas trwania ochrony dla autorskich praw majątkowych.  

USA: 

Regulacje amerykańskie, co do zasady przewidują ochronę autorskich praw majątkowych do 70 lat po śmierci twórcy. Zasadę tę modyfikują, natomiast, w odniesieniu do utworów, których autorami są korporacje obowiązuje okres 95 lat od jego publikacji lub 120 lat od jego stworzenia – w zależności, który jest krótszy3. 

Chiny: 

Z kolei, Chiny przewidują, co do zasady okres 50 lat liczonych od śmierci twórcy. 

Indie: 

W Indiach ochrona będzie trwała 60 lat od śmierci twórcy. Natomiast w odniesieniu do utworów opublikowanych pośmiertnie okres 60 lat liczony będzie od ich publikacji.  

Hiszpania: 

Co do zasady, prawo hiszpańskie przewiduje 70-letnią ochronę autorskich praw majątkowych od śmierci twórcy. Jednak, modyfikuje tę zasadę w odniesieniu do utworów twórców zmarłych przed dniem 7 grudnia 1987 r., wobec których ochrona wygasa po upływie 70 lat od ich pierwszej publikacji. 

Dlatego ważne jest każdorazowe sprawdzanie w odniesieniu do konkretnych jurysdykcji, czy ochrona wynikająca z autorskich praw majątkowych już wygasła.  

 

Jak należy liczyć powyższe okresy ochrony autorskich praw majątkowych?  

Okres 70 lat liczony jest od 1 stycznia roku następującego po śmierci twórcy. 

Natomiast, najbardziej bliską nam regulację, tj. polską można określić za pomocą poniższych podziałów:  

Co do zasady, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: 

• od śmierci twórcy; 
• a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych. 

W odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: 

• od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość. 

W odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: 

• od daty rozpowszechnienia utworu,  
• a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia. 

W odniesieniu do utworu audiowizualnego, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: 

• od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego. 

W odniesieniu do utworu słowno-muzycznego, jeżeli utwór słowny i utwór muzyczny zostały stworzone specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu: 

• od śmierci później zmarłej z wymienionych osób: autora utworu słownego albo kompozytora utworu muzycznego. 

 

Czy z utworów znajdujących się w domenie publicznej może korzystać dowolnie? 

Co do zasady – tak.  

Naruszenie cudzych praw może nie zaistnieć – jednak tylko, co do zasady, ponieważ autorskie prawa osobiste nie wygasają.   

To oznacza, iż przypisane sobie autorstwa do utworu stworzonego przez kogoś innego może zaktualizować jego roszczenia z tytułu nieograniczonej w czasie i niepodlegającej zrzeczeniu się lub zbyciu więzi z utworem, a tym samym powodować nawet zasądzenie na jego rzecz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.   

Jak korzystać bezpiecznie z domeny publicznej?  

Mimo że korzystanie z domeny publicznej wydaje się być nieobwarowane żadnymi dodatkowymi warunkami to nie jest to zawsze takie oczywiste. 

Korzystając z utworów znajdujących się w domenie publicznej, pamiętać należy, przynajmniej o poniższych kwestiach:  

• czas ochrony autorskich praw majątkowych może być różny w zależności od danego porządku prawnego, co oznacza, że, np. korzystanie z utworu w Polsce może być legalne, a w Stanach Zjednoczonych, korzystanie z tego samego utworu, już nie;  

• autorskie prawa osobiste mogą nie wygasać w danym porządku prawnym (np. Polska), a w innym ich ochrona prawna może trwać przez dłuższy czas oznaczony niż ta przewidziana dla autorskich praw majątkowych (np. Wielka Brytania w odniesieniu do nieprawdziwego przypisania autorstwa), co powoduje konieczność oznaczania rzeczywistego autora danego utworu;  

• inne istniejące prawo własności intelektualnej chroniące utwór lub jego część – nie rzadko występuje sytuacja, iż utwór znajdujący się aktualnie w domenie publicznej został zarejestrowany jako znak towarowy chroniony w ramach wybranych klas towarów i usług, co może zaktualizować roszczenia uprawnionego do prawa ochronnego na znak towarowego przeciwko korzystającemu z utworu; 

• dobra osobiste – wreszcie, dowolne korzystanie z utworu może naruszać dobra osobiste spadkobierców twórcy danego utworu, np. jego twórczości artystycznej. 

Ale co w praktyce oznacza korzystanie z dóbr znajdujących się w domenie publicznej?  

Pamiętać należy, że korzystać można dokładnie z takiej postaci dobra, które znalazło się w domenie publicznej, a nie z jego późniejszych wersji powstałych po tym czasie.  

W tym kontekście odwołać się możemy do case’u znalezienia się w domenie publicznej w 2024 r. „Steamboat Willie”: 

 

/LMPC via Getty Images/ 

 

Fakt znalezienia się Myszki Miki w wersji Parowca Willie w domenie publicznej nie oznaczał, że wszystkie wersje Myszki Miki oraz jej późniejsze koncepcje przestały być chronione prawem autorskim.  

Natomiast, współczesne wersje Myszki Miki wciąż korzystają z ochrony przewidzianej właściwymi przepisami, tj. czy to prawa autorskiego, czy prawa własności przemysłowej. Dlatego korzystanie z nich bez upoważnienia podmiotu do nich uprawnionego może skutkować poniesieniem odpowiedzialności cywilnej – w tym wynikającej z naruszenia nie tylko autorskich praw osobistych, ale również majątkowych.