Dobra osobiste przysługują każdemu człowiekowi. Chronią wiele niematerialnych wartości, uczuć, stanów psychicznych. Nie należy dać się zwieść nazwie. Ochrony dóbr osobistych mogą domagać się również spółki, fundacje lub inne jednostki organizacyjne.
Katalog dóbr osobistych jest szeroki. W jego zakres wchodzą: zdrowie, wolność, cześć (dobre imię), swoboda sumienia, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, zdrowie, a nawet prawo do życia w rodzinie.
W praktyce do naruszenia dóbr osobistych dochodzi najczęściej w publikacji prasowej lub w ramach programów audiowizualnych, a także w portalach społecznościowych. Co istotne, naruszenie dóbr osobistych nie może nastąpić w inny sposób, np. w bezpośredniej rozmowie lub w liście.
Co można zyskać?
Prawo przewiduje kilka możliwości usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych lub nawet zapobiegania samemu naruszeniu. Podstawowym środkiem ochrony jest złożenie oświadczenia, potocznie rozumianego jako przeprosiny. Pokrzywdzony może również żądać, aby naruszenia się nie powtarzały.
W większości przypadków usunięcie skutków naruszenia dóbr osobistych powinno nastąpić w takiej samej formie i w podobnym miejscu, jak naruszenie. Pozwoli to na dotarcie z przekazem do podobnego grona odbiorców.
Przykład 1
Jeśli dobra osobiste naruszono w gazecie, na stronie 4., to również tam winno zostać opublikowane oświadczenie zawierające przeprosiny.
Przykład 2
Jeśli dobra osobiste naruszono na podstronie „polityka” portalu internetowego, to również na tej podstronie powinny pojawić się przeprosiny.
Sąd może nakazać również zapłatę zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego lub przyznać wskazanej przez pokrzywdzonego organizacji społecznej sumę pieniężną. Takie środki mają za zadanie ułatwić usunięcie skutków naruszenia. W niektórych przypadkach zapłata zadośćuczynienia może również stanowić podstawową formę usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, np. w przypadku utraty zdrowia.
Jak walczyć z anonimowym naruszycielem?
W praktyce dochodzi do dwóch rodzajów anonimowych naruszeń. Po pierwsze, w ramach działalności prasowej dziennikarz może zastrzec swoje dane osobowe i podpisać artykuł pseudonimem. Po drugie, coraz powszechniejsze są sytuacje prowadzenia anonimowych kont lub podstron na portalach społecznościowych.
W pierwszej ze wskazanych sytuacji pokrzywdzony nie musi dochodzić swoich praw wobec konkretnego dziennikarza. Za całokształt działalności danego tytułu prasowego odpowiada redaktor naczelny oraz wydawca, którym prawo do zachowania anonimowości nie przysługuje.
W przypadku szkalującego wpisu na portalu internetowym pokrzywdzony może podjąć różnego rodzaju działania. Każdy portal społecznościowy posiada dedykowany formularz, poprzez który należy zgłaszać przypadki naruszenia prawa. Należy mieć na względzie, że zarządca portalu każdorazowo samodzielnie podejmuje ostateczną decyzję o pozostawieniu lub usunięciu treści.
Pokrzywdzony może również podjąć próbę ustalenia odpowiednich danych z pomocą organów ścigania. Ustawodawca przewidział, że przestępstwa dotyczące zniesławienia lub zniewagi – również za pomocą środków masowego przekazu – ścigane są z oskarżenia prywatnego. Skuteczne wniesienie prywatnego aktu oskarżenia wymaga wskazania danych sprawcy. Jeśli są one nieznane, to w wyniku złożenia tzw. skargi, informacje te powinna ustalić Policja. Funkcjonariusze, w niektórych przypadkach za zgodą sądy, mogą prowadzić w zasadzie wszelkie czynności, które pozwalają na ustalenie tożsamości sprawcy w sprawach ściganych z urzędu. W szczególności, mogą przesłuchać świadków, czy też wystąpić o zwolnienie z tajemnicy telekomunikacyjnej.
Długotrwały ślad w przestrzeni publicznej
W dzisiejszych czasach, zwłaszcza dzięki rozwojowi sieci Internet, informacje rozprzestrzeniają się bardzo szybko. Nawet jeśli są nieprawdziwe i szkalujące, to ślad po nich bardzo trudno całkowicie usunąć z przestrzeni publicznej. Dlatego tak ważne jest, aby skutecznie zniwelować skutki naruszeń dóbr osobistych.
Autor: Jacek Salata
