fbpx
       

Odpowiedzialność stron umowy sprzedaży przedsiębiorstwa za zobowiązania związane z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa

Zasady odpowiedzialności za zobowiązania stron transakcji sprzedaży przedsiębiorstwa zostały uregulowane w taki sposób, by możliwie szeroko chronić interesy wierzycieli, które mogą być zagrożone w przypadku sprzedaży przez dłużnika istotnego składnika majątku w postaci przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części).

Celem ochrony interesu wierzycieli Kodeks Cywilny przewiduje solidarną odpowiedzialność zbywcy oraz nabywcy za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa bez możliwości jej ograniczenia lub wyłączenia na mocy porozumienia stron.

W niniejszym opracowaniu przedstawiamy ogólne zasady odpowiedzialności stron w razie zbycia przedsiębiorstwa, warunki modyfikacji tych zasad oraz rozwiązania zwykle stosowne w umowach sprzedaży przedsiębiorstw regulujące zasady odpowiedzialności za zobowiązania w stosunkach między stronami.

  1. Zasada wynikająca z Kodeksu Cywilnego

Ustawowa zasada odpowiedzialności stron za zobowiązania związane z prowadzeniem sprzedawanego przedsiębiorstw przewiduje, że:

  1. nabywca przedsiębiorstwa jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
  2. nabywca, który w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności, nie ponosi odpowiedzialności z tego tytułu;
  3. odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela (pro viribus patrimonii);
  4. odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.

Ad. a) Zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa

Źródłem solidarnej odpowiedzialność zbywcy oraz nabywcy w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa jest funkcjonalny związek danego zobowiązania z prowadzeniem zbywanego przedsiębiorstwa.

Jeżeli związek taki istnieje to nabywca przedsiębiorstwa z mocy prawa przystępuje do długu zbywcy, a zatem staje się dodatkowym dłużnikiem, od którego wierzyciel może dochodzić swojego roszczenia.

Rozwiązanie to ma na celu wzmocnienie ochrony wierzycieli w związku ze zubożeniem majątku zbywcy wskutek sprzedaży istotnego składnika majątku w postaci przedsiębiorstwa (lub jego zorganizowanej części).

Zgodnie z zasadą ogólną nabywca jest solidarnie odpowiedzialny za zobowiązania zbywcy związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa i zasady tej nie modyfikują ustalenia stron poczynione w umowie sprzedaży, o ile na modyfikację tych zasad nie wyraził zgody wierzyciel (o czym mowa poniżej).

O kwestii nabywania zobowiązań w ramach sprzedaży przedsiębiorstwa oraz ryzyku reklasyfikacji na gruncie prawa podatkowego pisaliśmy w artykule, który znajdziecie pod linkiem: Podział spółki przez wyodrębnienie – Warszawa – Kancelaria BBS i Wspólnicy (bbs-legal.pl).

Ad. b) Wiedza o zobowiązaniach

Okolicznością, która pozwala nabywcy przedsiębiorstwa zwolnić się z odpowiedzialności za zobowiązania związane z jego prowadzeniem jest brak wiedzy o takich zobowiązaniach, pomimo zachowania należytej staranności.

Oznacza to, że wobec nabywcy oczekuje się podwyższonego miernika staranności, który wynika z zawodowego charakteru działalności. W tym celu w toku transakcji nabywca przeprowadza badanie prawne, księgowe, finansowe i podatkowe przedsiębiorstwa (due diligence), by zidentyfikować ryzyka związane ze stanem przedsiębiorstwa, co finalnie znajduje odzwierciedlenie w dokumentacji transakcyjnej.

Ad. c) Ustawowe ograniczenia odpowiedzialności

Pomimo iż odpowiedzialność zbywcy oraz nabywcy przedsiębiorstwa ma charakter solidarny, to odpowiedzialność nabywcy, inaczej niż w przypadku zbywcy, ograniczona jest do wartości nabytego przedsiębiorstwa wg stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela.

Oznacza to, że:

  • zbywca ponosi odpowiedzialność osobistą całym swoim majątkiem za całość zobowiązań związanych z prowadzeniem zbywanego przedsiębiorstwa (odpowiedzialność nieograniczona);
  • nabywca ponosi odpowiedzialność osobistą i całym swoim majątkiem, ale ograniczoną do wartości nabytego przedsiębiorstwa według stanu z chwili nabycia, w cen wg chwili zaspokojenia wierzyciela (odpowiedzialność pro viribus patrimonii).

Powyższe reguły odpowiedzialności mogą zostać zmodyfikowane tylko za zgodą wierzyciela, o czym mowa poniżej.

Ad. d) Modyfikacja zasad odpowiedzialności na podstawie zgody wierzyciela

Modyfikacja zasad odpowiedzialności dłużnika możliwa jest wyłącznie za zgodą wierzyciela, przy czym taka modyfikacja może zmierzać do:

  • ograniczenia / wyłączenia odpowiedzialności nabywcy – nabywca przedsiębiorstwa zostaje zwolniony z zobowiązań po uzyskaniu zgody wierzyciela bądź jego odpowiedzialność zostaje w określonym sposób ograniczona, a zatem odpowiedzialnym w pełnym bądź ograniczonym zakresie jest niezmiennie zbywca;
  • ograniczenia / wyłączenia odpowiedzialności zbywcy wskutek zwalniającego przejęcia długu – w związku z uzyskaniem zgody wierzyciela dochodzi do ograniczenia / wyłączenia odpowiedzialności solidarnej zbywcy, z zastrzeżeniem, że po zawarciu umowy przejęcia długu odpowiedzialność nabywcy nie będzie ograniczona do wartości nabytego przedsiębiorstwa (pro viribus patrimonii), ponieważ jedynym dłużnikiem od tego czasu będzie nabywca.
  1. Ograniczenie odpowiedzialności na gruncie przepisów podatkowych

Nabywca przedsiębiorstwa ponosi również odpowiedzialność za zobowiązania publicznoprawne powstałe w związku z prowadzeniem takiego przedsiębiorstwa, przy czym przepisy prawa podatkowego przewidują rozwiązanie, które pozwala  nabywcy na ustalenie poziomu zaległości podatkowych oraz gwarantuje odpowiedzialność do wskazanej kwoty.

Chodzi o zaświadczenie o wysokości zaległości podatkowych zbywającego uzyskane w trybie art. 306g Ordynacji Podatkowej.

Dzięki takiemu zaświadczeniu, nabywca nie ponosi odpowiedzialności za zaległości podatkowe zbywcy, które nie zostały w nim wykazane, chyba że powstały po dniu wydania takiego zaświadczenia, a pomiędzy dniem wydania zaświadczenia a dniem nabycia przedsiębiorstwa upłynęło więcej niż 30 dni.

Jeżeli więc zaświadczenie wydane zostało w terminie krótszym niż 30 dni przed dniem nabycia przedsiębiorstwa, to eliminuje ono ryzyko po stronie nabywcy poniesienia odpowiedzialności za zaległości niewykazane w zaświadczeniu.

W praktyce obowiązek uzyskania takiego zaświadczenia przez zbywcę jest standardem warunkującym dojście transakcji do skutku.

  • Praktyka transakcyjna

W praktyce zasady odpowiedzialności stron transakcji są szczegółowo regulowane w dokumentach transakcyjnych. Należy jednak pamiętać, że jeśli na modyfikację zasad odpowiedzialności nie uzyskano zgody wierzyciela, mają one charakter wyłącznie wewnętrzny (pomiędzy stronami umowy).

W praktyce transakcyjnej zwykle kwestie odpowiedzialności regulowane są np. poprzez:

  • nałożenie na daną stronę obowiązku uzyskania zgody wierzycieli na przeniesienie obowiązków z umów

Strony kreują w umowie sprzedaży zobowiązanie do uzyskania zgód wierzycieli na przeniesienie obowiązków z określonych umów, stanowiących przedmiot takiej transakcji.

Po uzyskaniu zgody wierzycieli nabywca Przedsiębiorstwa dochodzi do wyłączenia odpowiedzialności zbywcy, którą przejmuje nabywca, który wstępuję jako dłużnik w zobowiązania ciążące na zbywcy i staje się za nie wyłącznie odpowiedzialny.

Należy pamiętać, że po przejęciu długu nabywca staje się w pełni odpowiedzialny za przejęte zobowiązania (nie ma ograniczenia pro viribus patrimonii).

  • uregulowanie zasad odpowiedzialności bez uzyskiwania zgody wierzycieli

Strony wyłączają niektóre zobowiązania z przedmiotu transakcji, pomimo ich powiązania z prowadzeniem przedsiębiorstwa, co nie wpływa na zasady odpowiedzialności, a zatem zarówno zbywca jak i nabywca pozostają w dalszym ciągu solidarnie odpowiedzialni z tego tytułu.

W takiej sytuacji strony w umowie sprzedaży przedsiębiorstwa szczegółowo regulują kwestie wzajemnych rozliczeń za zobowiązania nienabywane przez nabywcę (w stosunku pomiędzy stronami).

Zwykle problematyka odpowiedzialności zbywcy wobec nabywcy jest przedmiotem szczegółowych oświadczeń i zapewnień.

Podsumowanie

Zasady odpowiedzialności stron w transakcjach sprzedaży przedsiębiorstw przewidują solidarną odpowiedzialność zbywcy i nabywcy, która ma na celu wzmocnienie ochrony wierzycieli. Modyfikacja zasad odpowiedzialności wymaga zgody wierzyciela, a zatem jest możliwa, choć w praktyce nie zawsze wykonalna. Szczegółowe regulacje w umowach pełnią istotną rolę w określeniu zasad odpowiedzialności stron, niemniej mają one charakter wyłącznie wewnętrzny.

Autor:
adw. Katarzyna Gelo

Udostępnij

Newsletter

Bądź na bieżąco. Otrzymuj od nas alerty prawne, aktualne komentarze oraz informacje o nowych publikacjach ekspertów z Brysiewicz, Bokina i Wspólnicy sp.k..