Sesja Q&A: BIOGAZ, WODÓR i BIOMETAN pod lupą prawa.

Odpad poprodukcyjny z zakładów meblarskich może być wykorzystany do wytwarzania biogazu. Biogaz jest definiowany jako gaz uzyskany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych, oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1436 z późn. zm.; dalej jako: „ustawa o OZE”). Odpady poprodukcyjne z zakładu meblarskiego jako odpady pochodzenia roślinnego z działalności przemysłowej są uznawane za biomasę w rozumieniu ustawy o OZE. Warto mieć na uwadze, że do celów energetycznych mogą być wykorzystywane jedynie odpady i pozostałości produkcyjne, w tym również z szeroko rozumianego przemysłu drzewnego, stąd  biogazem nie będzie natomiast gaz wytworzony w wyniku spalenia tzw. pełnowartościowego drewna (spełniających wymagania jakościowe określonych w odrębnych przepisach).

Podstawowym aktem prawnym, który zawiera założenia związane z produkcją paliw pochodzenia niebiologicznego w tym zielonego wodoru, jest dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (dalej jako: „Dyrektywa RED II”), która została transponowana ustawą z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o OZE (między innymi w zakresie gwarancji pochodzenia).

Dla produkcji zielonego wodoru kluczową rolę odgrywa rozporządzenie delegowane Komisji  (UE) 2023/1184 z dnia 10 lutego 2023 r. uzupełniające Dyrektywę RED II, przez ustanowienie unijnej metodyki określającej szczegółowe zasady produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego. Rozporządzenie to jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach UE, jednak zawiera również upoważnienia regulacyjne dla państw członkowskich UE. Polska nie przyjęła do tej pory kompleksowych rozwiązań dotyczących produkcji wodoru odnawialnego.

Zasady pomiaru wodoru w celu wydania certyfikatu i gwarancji pochodzenia  zwarto w rozporządzeniu Ministerstwa Klimatu i Środowiska z dnia 26 lutego 2024 r. w sprawie wymagań dotyczących pomiarów, rejestracji i sposobu obliczania ilości wodoru odnawialnego transportowanego środkami transportu innymi niż sieci gazowe, które wejdzie w życie 15 marca 2024 r. (Link: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000286/O/D20240286.pdf)

Rejestr taki prowadzi Dyrektor Generalny KOWR zgodnie z art. 24 ustawy o OZE:

1. Rejestr wytwórców biogazu rolniczego prowadzi Dyrektor Generalny KOWR.
2. Dyrektor Generalny KOWR dokonuje wpisu do rejestru wytwórców biogazu rolniczego na podstawie wniosku wytwórcy wykonującego działalność gospodarczą w zakresie biogazu rolniczego.
3. (uchylony).
4. Wniosek o wpis do rejestru wytwórców biogazu rolniczego może zostać złożony za pomocą systemu teleinformatycznego administrowanego przez Dyrektora Generalnego KOWR.

Art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o OZE klasyfikuje jako działalność regulowaną wytwarzanie: biogazu, biometanu, biogazu wykorzystywanego na potrzeby wytwarzania biometanu, biometanu z biogazu. Należy uznać, że działalnością regulowaną jest również działalność polegająca na wytwarzaniu wyłącznie biogazu, który nie jest przeznaczany do produkcji biometanu:

1.Działalność gospodarcza w zakresie:

(…)

2) biogazu lub biometanu, polegająca na wytwarzaniu biogazu na potrzeby wytwarzania biometanu lub na wytwarzaniu biometanu z biogazu, zwana dalej „działalnością gospodarczą w zakresie biogazu lub biometanu”, jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy – Prawo przedsiębiorców i wymaga wpisu do rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie biogazu lub biometanu, zwanego dalej „rejestrem wytwórców biogazu.

Jak rozumiany pytanie dotyczy zasad produkcji odnawialnych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego i zakładamy, że chodzi o korelacje czasową, ponieważ korelacja geograficzna dotyczy wyłącznie kryteriów lokalizacji urządzenia wytwarzającego (np. elektrolizera).

Korelacja czasowa, która została uregulowana w art. 6 akapit 2 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2023/1184 z dnia 10 lutego 2023 r. uzupełniającego Dyrektywę RED II przez ustanowienie unijnej metodyki określającej szczegółowe zasady produkcji odnawialnych ciekłych i gazowych paliw transportowych pochodzenia niebiologicznego, nie wskazuje okresu magazynowania odnawialnej energii elektrycznej  wykorzystywanej np. do procesu elektrolizy. Wskazano, że magazyn energii musi znajdować się za tym samym punktem przyłączenia do sieci co elektrolizer:

Od 1 stycznia 2030 r. warunek korelacji czasowej uznaje się za spełniony, jeżeli odnawialne ciekłe i gazowe paliwo transportowe pochodzenia niebiologicznego produkuje się w tym samym okresie jednej godziny, w którym wyprodukowano odnawialną energię elektryczną w ramach umowy zakupu odnawialnej energii elektrycznej, lub z odnawialnej energii elektrycznej z nowego magazynu energii znajdującego się za tym samym punktem przyłączenia do sieci co elektrolizer lub instalacja wytwarzająca odnawialną energię elektryczną, zasilonego w tym samym okresie jednej godziny, w którym wyprodukowano energię elektryczną w ramach umowy zakupu odnawialnej energii elektrycznej. Po powiadomieniu Komisji państwa członkowskie mogą stosować przepisy określone w niniejszym ustępie od 1 lipca 2027 r. w odniesieniu do odnawialnego ciekłego i gazowego paliwa transportowego pochodzenia niebiologicznego produkowanego na ich .

Nowe nośniki energii takie jak biometan lub wodór objęte gwarancjami pochodzenia zostaną wpisane do Rejestru Gwarancji Pochodzenia prowadzonego przez Towarową Giełdę Energii (TGE). Obecnie nie zostały jeszcze wydane gwarancje pochodzenia dla biometanu i wodoru, ale TGE potwierdziło, że jest odpowiedzialne za prowadzenie rejestru dla tych nośników energii. Po pojawieniu się wniosków o wydanie gwarancji pochodzenia TGE przygotuje nowelizację Regulaminu Gwarancji Pochodzenia.

Gwarancje pochodzenia, a certyfikacja to dwa odrębne instrumenty. Gwarancja pochodzenia jest dokumentem elektronicznym poświadczającym odbiorcy końcowemu, że określona w tym dokumencie ilość odpowiednio energii elektrycznej, biometanu, ciepła albo chłodu, wodoru odnawialnego, biogazu albo biogazu rolniczego została wytworzona z odnawialnych źródeł energii (art. 120 ust. 1 ustawy  OZE). Gwarancje pochodzenia wydaje Prezes URE. Gwarancje pochodzenia wydane w innym państwie UE są uznawane przez Prezesa URE (art. 123 ust. 1 i 2 ustawy OZE):

1. Prezes URE, na pisemny wniosek podmiotu, uznaje gwarancję pochodzenia wydaną w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub państwie członkowskim Wspólnoty Energetycznej.
2. Prezes URE odmawia uznania gwarancji pochodzenia, o której mowa w ust. 1, w przypadku, gdy wystąpią uzasadnione wątpliwości co do jej autentyczności lub wiarygodności.

Tymczasem certyfikat to dokument wydawany przez akredytowane laboratorium, które potwierdza spełnienie kryteriów zrównoważonego rozwoju wskazane w Dyrektywie RED II oraz dobrowolnych systemach certyfikacji. Systemy są uznawane w całej UE, zaś certyfikaty wydane w państwach UE są uznawane w innych państwach członkowskich.

W sprawie pomiaru wodoru wydano Rozporządzenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska z dnia 26 lutego 2024 r. w sprawie wymagań dotyczących pomiarów, rejestracji i sposobu obliczania ilości wodoru odnawialnego transportowanego środkami transportu innymi niż sieci gazowe, które wejdzie w życie 15 marca 2024 r.

Link: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000286/O/D20240286.pdf

Z kolei w odniesieniu do projektu rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wymagań dotyczących pomiarów, rejestracji i sposobu obliczania ilości wytwarzanego biogazu, biogazu rolniczego i biometanu, wytworzonych w instalacjach odnawialnego źródła energii z odnawialnych źródeł energii i transportowanych środkami transportu innymi niż sieci gazowe nadal trwają prace w Komisji Prawniczej.

Link: https://legislacja.gov.pl/projekt/12378250/katalog/13013490#13013490

Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (Dz. U. poz. 1597) wprowadziła w art. 2 pkt 2 ustawy o OZE nową definicję biogazu rolniczego, która wyklucza wykorzystywanie odpadów komunalnych, w tym znajdujących się w nich odpadów ulegających biodegradacji do wytwarzania biogazu rolniczego:

biogaz rolniczy – gaz otrzymywany w procesie fermentacji metanowej:

1. a) produktów rolnych oraz produktów ubocznych rolnictwa, w tym odchodów zwierzęcych,
2. b) produktów z przetwórstwa produktów pochodzenia rolniczego i produktów ubocznych, odpadów lub pozostałości z tego przetwórstwa, w tym z przetwórstwa i produkcji żywności, pochodzących z zakładów przemysłowych, a także z zakładowych oczyszczalni ścieków z przetwórstwa rolno-spożywczego, w których jest prowadzony rozdział ścieków przemysłowych od pozostałych rodzajów osadów i ścieków,
3. c) produktów spożywczych przeterminowanych lub nieprzydatnych do spożycia,
4. d) tłuszczów i mieszanin olejów z separacji olej/woda zawierających wyłącznie oleje jadalne i tłuszcze,
5. e) biomasy roślinnej zebranej z terenów innych niż zaewidencjonowane jako rolne,
6. f) odchodów zwierzęcych pozyskanych z działalności innej niż rolnicza

– z wyłączeniem biogazu pozyskanego z odpadów komunalnych, ze składowisk odpadów, a także z substratów pochodzących z oczyszczalni ścieków innych niż wymienione w lit. b.

Jak rozumiemy pytanie dotyczy biometanu jako paliwa pochodzenia niebiologicznego, które nie zostało wprowadzane do sieci. Według pozyskanych przez nas informacji taki biometan został przebadany w Laboratorium Instytutu Nafty i Gazu.

Dla nośników energii,  które nie zostały wprowadzone do sieci, również wydawane są gwarancje pochodzenia zgodnie z art. 120 ust. 5  ustawy o OZE.

5. W celu wydania gwarancji pochodzenia za wprowadzenie w inne miejsce niż sieć uznaje się, w przypadku:

1) energii elektrycznej – dostarczenie za pomocą linii bezpośredniej w rozumieniu art. 3 pkt 11f ustawy – Prawo energetyczne albo bezpośrednio do instalacji odnawialnego źródła energii wytwarzającej wodór odnawialny lub biometan;

2) wodoru odnawialnego, biogazu albo biogazu rolniczego – miejsce wprowadzenia do środka transportu innego niż sieci gazowe;

3) biometanu – miejsce wprowadzenia do środka transportu innego niż sieci gazowe, a w przypadku braku konieczności transportowania biometanu – miejsce wprowadzenia do instalacji służącej do tankowania pojazdów silnikowych biometanem.

System FIT gwarantuje sprzedaż niewykorzystanej energii elektrycznej wytworzonej w instalacji odnawialnego źródła energii o mocy mniejszej niż 500 kW oraz o mocy nie mniejszej niż 500 kW i nie większej niż 1 MW jeżeli zostanie wprowadzona do sieci zgodnie z art. 70a ust. 1 i 2 ustawy o OZE. Nie ma możliwości sprzedaży energii elektrycznej podmiotowi, który nie posiada sieci.

Jak rozumiemy pytanie  dotyczy odmowy wydania lub uznania gwarancji pochodzenia. W tym przypadku zgodnie z art. 125 ust. 3 ustawy o OZE na postanowienie Prezesa URE przysługuje zażalenie do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów.

Zażalenie wnosi się do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu ochrony konkurencji i konsumentów, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Przepisy ustawy – Kodeks postępowania cywilnego o postępowaniu w sprawach z zakresu regulacji energetyki stosuje się odpowiednio.

Art. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych, a także ich funkcjonowaniu (Dz. U. poz. 1597) wskazuje na podmioty uprawnione do przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie biogazowni rolniczych. W przypadku zbycia nieruchomości czy udziałów, o których mowa w art. 7 przywołanej ustawy, czynność taką uznaje się za nieważną. Przewidziano wyjątki traktujące o innych czynnościach wywierających skutki prawne jakim będą mogły podlegać nieruchomość lub udziały: czynność prawna mającej na celu ustanowienie zabezpieczenia spłaty wierzytelności banku lub innej instytucji finansowej, finansujących lub współfinansujących budowę lub funkcjonowanie biogazowni rolniczej podmiotu uprawnionego lub prowadzenie gospodarstwa rolnego lub działu specjalnego produkcji rolnej przez podmiot uprawniony, lub wykonywanie działalności przez podmiot uprawniony. Odnosząc się do pozostałych szczegółowych pytań, udzielenie odpowiedzi na nie jest możliwe po uprzedniej analizie konkretnego przypadku.

System FIT gwarantuje sprzedaż niewykorzystanej energii elektrycznej wytworzonej w instalacji odnawialnego źródła energii o mocy mniejszej niż 500 kW oraz o mocy nie mniejszej niż 500 kW i nie większej niż 1 MW jeżeli zostanie wprowadzona do sieci zgodnie z art. 70a ust. 1 i 2 ustawy o OZE. Nie ma możliwości sprzedaży energii elektrycznej podmiotowi, który nie ma przyłącza do sieci.

Podstawowym dokumentem jest wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia, którego elementy zostały wskazane w art. 121 ust. 3 ustawy o OZE; niezbędny okazać się może również certyfikat. Prezes URE jeszcze nie opublikował formularzy wniosków o wydanie gwarancji pochodzenia dla biometanu i ciepła, przy czym na stronie URE został zamieszczony formularz wniosku o wydanie gwarancji pochodzenia dla energii elektrycznej.

• Importując biometan z innego państwa UE razem z wydanymi gwarancjami pochodzenia kiedy formalnie w Polsce nie jestem wytwórcą biometanu – czy mogę ubiegać się o uznanie gwarancji pochodzenia biometanu?

Zgodnie z art. 123 ust. 1 OZE, uznanie gwarancji pochodzenia z innego państwa następuje na pisemny wniosek podmiotu dysponującego taką gwarancją, co oznacza, że nie trzeba być wytwórcą. Gwarancje pochodzenia wydane innym państwie UE są uznawane przez Prezesa URE:

1. Prezes URE, na pisemny wniosek podmiotu, uznaje gwarancję pochodzenia wydaną w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stronie umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub państwie członkowskim Wspólnoty Energetycznej.
2. Prezes URE odmawia uznania gwarancji pochodzenia, o której mowa w ust. 1, w przypadku, gdy wystąpią uzasadnione wątpliwości co do jej autentyczności lub wiarygodności.

Wniosek o wydanie gwarancji pochodzenia może zostać złożony tylko przez wytwórcę zgodnie z art. 121 ust. 1 ustawy o OZE. Pomimo posiadanego certyfikatu nie będzie Pan mógł uzyskać gwarancji pochodzenia:

Gwarancje pochodzenia wydaje się na pisemny wniosek wytwórcy energii elektrycznej, biometanu, ciepła albo chłodu, wodoru odnawialnego, biogazu lub biogazu rolniczego, wytworzonych z odnawialnych źródeł energii w instalacji odnawialnego źródła energii, z wyłączeniem mikroinstalacji, zwany dalej „wnioskiem o wydanie gwarancji pochodzenia.

Cena biogazu nie jest regulowana w rozporządzeniu, ponieważ brak jest upoważnienia ustawowego do przyjęcia rozporządzenia o cenie referencyjnej. Podane podczas prezentacji ustalone ceny dla  biometanu zgodnie z art. 83o ustawy o OZE zostały uregulowane w rozporządzeniu Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 13 listopada 2023 r. w sprawie ceny referencyjnej biometanu.

W świetle art. 83l ustawy o OZE system wsparcia FIT/FIP dotyczy biometanu wprowadzanego do sieci gazowej:

1.Wytwórca biometanu w instalacji odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej instalacji odnawialnego źródła energii służącej do wytwarzania biometanu, przeliczonej na moc zainstalowaną elektryczną nie większą niż 1 MW, może sprzedać wybranemu podmiotowi biometan wprowadzony do sieci gazowej.

2.Wytwórcy, o którym mowa w ust. 1, przysługuje prawo do pokrycia ujemnego salda, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 3.

Przeprowadzenie transakcji sprzedaży gwarancji pochodzenia biogazu lub ciepła będzie odbywało się między członkami Rejestru Gwarancji Pochodzenia prowadzonego przez TGE zgodnie z art. 124 ust. 1 ustawy o OZE:

Rejestr gwarancji pochodzenia prowadzi podmiot prowadzący:

1) giełdę towarową w rozumieniu ustawy o giełdach towarowych lub

2) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rynek regulowany w rozumieniu ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

Wszystkie szczegóły związane ze sprzedażą uregulowane zostały w regulaminie Rejestru Gwarancji Pochodzenia (oddział III §17) opublikowanym na stronie internetowej TGE. Obecnie obowiązujący Regulamin nie został jeszcze dostosowany do biogazu czy ciepła.

Działanie Rejestru rozpocznie się w momencie wydania pierwszych gwarancji pochodzenia.

Odnawialne ciekłe i gazowe paliwa transportowe pochodzenia niebiologicznego oznaczają paliwa ciekłe lub gazowe wykorzystywane w sektorze transportu inne niż biopaliwa lub biogaz, których wartość energetyczna  pochodzi ze źródeł odnawialnych innych niż biomasa (art. 2 pkt 36 Dyrektywy RED II).