Wdrożenie Dyrektywy o tzw. sygnalistach
Polska jest ostatnim krajem wdrażającym Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. W związku z tym 25 kwietnia 2024 r. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie opóźnienia we wdrożeniu postanowień Dyrektywy i zobowiązał Polskę do zapłaty kary w wysokości 40 tys. euro dziennie, licząc od dnia przyjęcia wyroku do chwili przyjęcia krajowych regulacji o ochronie sygnalistów. Polska musi ponadto uiścić ryczałtową karę w wysokości 7 mln euro.
Obecny etap prac legislacyjnych
Sejm przyjął ustawę o ochronie sygnalistów, teraz ustawa jest procedowana przez Senat, po czym będzie oczekiwała na podpis Prezydenta i jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Termin wejścia w życie ustawy został określony na 3 miesiące, co może nastąpić jeszcze w 2024 r.
Jakie są główne założenia ustawy o ochronie praw sygnalistów?
Ustawa reguluje warunki objęcia ochroną oraz środki ochrony osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa (sygnalistów), jak również zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania informacji o naruszeniach prawa i podejmowania działań następczych.
Jakie są obowiązki i kogo dotyczą?
Przedsiębiorcy, na rzecz których wykonuje pracę zarobkową (niezależnie od podstawy zatrudnienia) co najmniej 50 osób będą zobowiązani do wdrożenia procedury dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych.
Jakie naruszenia prawa mogą zgłaszać sygnaliści?
Naruszeniem prawa, w świetle ustawy, jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące, m.in. prawa pracy, korupcji, zamówień publicznych, ochrony środowiska, ochrony konsumentów, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych, ochrony prywatności i danych osobowych; oraz konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela. Grupy kapitałowe Podmioty prywatne należące do grupy kapitałowej będą mogły ustalić wspólną procedurę zgłoszeń wewnętrznych, pod warunkiem zapewnienia zgodności wykonywanych czynności z ustawą o ochronie sygnalistów.
Wymogi dotyczące procedury zgłoszeń wewnętrznych
Ustawa wprowadza szereg wymogów, które powinna spełniać procedura wewnętrzna, m.in. 1. osobę upoważnioną do przyjmowania zgłoszeń wewnętrznych; 2. sposoby przekazywania zgłoszeń wewnętrznych przez sygnalistę; 3. osobę upoważnioną do podejmowania działań następczych; 4. tryb postępowania z informacjami o naruszeniach prawa zgłoszonymi anonimowo; 5. obowiązek potwierdzenia sygnaliście przyjęcia zgłoszenia wewnętrznego w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania, chyba że sygnalista nie podał adresu do kontaktu; 6. obowiązek podjęcia, z zachowaniem należytej staranności, działań następczych; 7. maksymalny termin na przekazanie sygnaliście informacji zwrotnej, nieprzekraczający 3 miesięcy od dnia potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia wewnętrznego lub – w przypadku nieprzekazania potwierdzenia – 3 miesięcy od upływu 7 dni od dnia dokonania zgłoszenia wewnętrznego, chyba że sygnalista nie podał adresu do kontaktu; 8. zrozumiałe i łatwo dostępne informacje na temat dokonywania zgłoszeń zewnętrznych do Rzecznika Praw Obywatelskich albo organów publicznych oraz – w stosownych przypadkach – do instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej.
Co istotne, procedura zgłoszeń wewnętrznych powinna być skonsultowana z zakładowymi organizacjami związkowymi albo przedstawicielami pracowników.
Sankcje
Jeżeli podmioty zobowiązane do ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych nie ustanowią jej lub ustanowią ją z istotnym naruszeniem wymogów ustawy o ochronie sygnalistów, wówczas osoby odpowiedzialne mogą zostać ukarane karą grzywny do kwoty 5.000 zł. Ponadto ustawa penalizuje uniemożliwianie lub poważne utrudnianie sygnalistom dokonywania zgłoszeń, co może skutkować karą grzywny do kwoty powyżej miliona złotych, ograniczeniem wolności lub pozbawieniem wolności, w zależności od wagi naruszenia.A
