W dniu 22 sierpnia br. Prezydent RP podpisał bowiem Ustawę z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, której celem jest wdrożenie do polskiego systemu prawnego:  

• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 roku, zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcenia, łączenia i podziału spółek; 
• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 roku zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek, w zakresie wymiany informacji o zakazie pełnienia funkcji członka zarządu lub funkcji kierowniczych w ramach systemu integracji rejestrów handlowych państw członkowskich. 

Nowelizacja służy również wykonaniu wyroku TSUE w sprawie spółki Polbud Wykonawstwo sp. z o.o. w likwidacji (C-106/16), w którym TSUE zaznaczył, że swoboda przedsiębiorczości wynikająca z art. 49 TFUE obejmuje zapewnienie spółkom możliwości przeniesienia siedziby z jednego państwa członkowskiego do drugiego bez konieczności przeprowadzenia likwidacji spółki. 

Wprowadzone zmiany obejmują zarówno krajowe jak i transgraniczne procedury transformacyjne. Uwzględnienie w nowelizacji zmian w procedurach krajowych ma na celu uniknięcie zjawiska odwrotnej dyskryminacji polskich podmiotów uczestniczących w procesach transformacji spółek w wymiarze krajowym względem podmiotów uczestniczących w analogicznych procesach na poziomie transgranicznym. 

Poniżej kilka słów o najważniejszych zmianach. 

STATUS SPÓŁKI KOMANDYTOWO – AKCYJNEJ 

Wraz z wejściem w życie nowych przepisów spółka komandytowo – akcyjna zyska pełną zdolność podziałową i połączeniową. Oznacza to, że odtąd spółka komandytowo – akcyjna w toku procedury połączeniowej będzie mogła być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną, natomiast przy podziale – spółką dzieloną.  

Zgodnie z dotychczasowymi przepisami spółka osobowa, a zatem także spółka komandytowo – akcyjna, nie mogła być ani spółką przejmująca, ani spółką nowo zawiązaną, w związku z czym udział tego typu spółek w procesach transformacyjnych był ograniczony. Powyższa reguła związana była z faktem istnienia więzi osobistej pomiędzy wspólnikami. Spółka komandytowo – akcyjna charakteryzuje się jednak licznymi elementami kapitałowymi, w tym w szczególności istnieniem praw udziałowych w postaci akcji, co niweluje ewentualny problem na gruncie procedur reorganizacyjnych związany z przejściem ze struktury udziałowej (w przypadku spółek kapitałowych) na bezudziałową (w przypadku spółek osobowych).  

W związku z powyższym, od 15 września br. spółka komandytowo – akcyjna stanowić będzie wyjątek od ww. zasady dotyczącej spółek osobowych i będzie dysponować pełną zdolnością połączeniową i podziałową. 

Co prawda nie jest to często wybierana forma prowadzenia działalności gospodarczej, niemniej niezmiennie funkcjonuje w obrocie i została uwzględniona w nowych przepisach reorganizacyjnych. 

Spółka komandytowo – akcyjna jako spółka osobowa z elementami kapitałowymi może okazać się atrakcyjną formą, w ramach której realizowane będą programy motywacyjne ESOP lub MSOP, stanowiące formę wynagrodzenia i element motywacyjny dla najlepszych współpracowników.  

Zaznaczyć należy, że zmiana dotyczy zarówno krajowych jak i transgranicznych procesów reorganizacyjnych. 

NOWA UPROSZCZONA PROCEDURA ŁĄCZENIA – POŁĄCZENIE PRZEZ PRZEJĘCIE 

Nowelizacja przewiduje nowy typ połączenia spółek, który będzie mógł zostać przeprowadzony w ramach uproszczonej procedury przewidzianej w KSH, w sytuacji gdy: 

• wszystkie udziały/akcje w łączących się spółkach będą w bezpośrednim lub pośrednim posiadaniu jednego wspólnika; albo 
• wspólnicy łączących się spółek będą posiadać udziały/akcje w tych samych proporcjach we wszystkich łączących się spółkach. 

Nowy typ połączenia umożliwi zatem bezemisyjne połączenie „spółek sióstr”, co stanowi zmianę o istotnym walorze praktycznym. Trudno bowiem znaleźć uzasadnienie dla konieczności emisji udziałów lub akcji w sytuacji, gdy łączące się spółki są spółkami jednoosobowymi, w których wspólnikiem jest ten sam podmiot. Konieczność podwyższenia kapitału zakładowego i emisja nowych praw udziałowych nie znajduje w takim przypadku uzasadnienia, ponieważ relacje udziałowe w takim układzie nie ulegają przeobrażeniom.  

Dotychczas obowiązująca uproszczona procedura łączenia może zostać zastosowana: 

• w odniesieniu do spółek w których spółka przejmująca posiada udziały lub akcje o łącznej wartości nominalnej nie niższej niż 90% kapitału zakładowego spółki przejmowanej, lecz nieobejmującej całego jej kapitału;  
• w przypadku przejęcia przez spółkę przejmującą jej spółki jednoosobowej; 
• w odniesieniu do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, których wspólnikami są wyłącznie osoby fizyczne w liczbie nieprzekraczającej we wszystkich łączących się spółkach dziesięciu osób. 

W związku z powyższym dodanie do powyższego katalogu uproszczonego łączenia spółek, w których udziały należą do jednego wspólnika lub do kilku wspólników, którzy posiadają udziały w tych samych proporcjach we wszystkich łączących się spółkach jest odpowiedzą na potrzeby obrotu.  

Na podstawie nowych przepisów takie spółki nie będą zobligowane do realizacji obowiązków takich jak: 

• określenie stosunku wymiany udziałów / akcji spółki przejmowanej /spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki na udziały / akcje spółki przejmującej / spółki nowo zawiązanej i wysokości ewentualnych dopłat, określenie zasad przyznania udziałów/akcji w spółce przejmującej/spółkę nowo zawiązanej, określenie dnia, od którego udziały/akcje uprawniać będą do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej/spółki przejmowanej – co stanowi konsekwencję odstąpienia od obowiązku podwyższenia kapitału zakładowego i kreowaniu nowych praw udziałowych; 
• poddanie planu połączenia badaniu przez biegłego w zakresie poprawności i rzetelności; 
• sporządzenie przez zarząd spółki przejmowanej sprawozdania uzasadniającego połączenie, jego podstawy prawne i uzasadnienie ekonomiczne; 
• podjęcie przez spółkę przejmowaną uchwały o połączeniu. 

NOWY RODZAJ PODZIAŁU – PODZIAŁ PRZEZ WYODRĘBNIENIE 

Podział przez wyodrębnienie to istotne novum w polskiej procedurze podziału spółek, ponieważ umożliwi objęcie udziałów albo akcji spółki albo spółek przejmujących lub nowo zawiązanych spółce dzielonej, nie zaś jak ma to miejsce w pozostałych przypadkach podziału – wspólnikom spółki dzielonej. 

Tym samym wskutek podziału przez wyodrębnienie spółka dzielona stanie się wspólnikiem spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, a więc dojdzie do utworzenia spółki zależnej.  

Skutki takiego podziału będą zbliżone do aportu zorganizowanej części przedsiębiorstwa z uwzględnieniem niekwestionowanych zalet podziału, w tym w szczególności sukcesji prawnej.  

Należy bowiem zwrócić uwagę na fakt, że dotychczas skutek jaki będzie niósł za sobą podział przez wyodrębnienie mógł zostać wywołany jedynie poprzez wyodrębnienie aportowe, czyli wydzielenie części majątku z danej spółki i wniesienie tego majątku do innej spółki jako wkład na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego (aport). Taka forma wyodrębnienia majątku ma jednak wady, w tym w szczególności wynikające z braku następstwa prawnego. Nowa procedura podziału zapewnia natomiast następstwo prawne, co istotnie uprości tego typu procesy, zapewniając większe bezpieczeństwo prawne, a zatem może okazać się atrakcyjną alternatywą dla obecnie przeprowadzanych transakcji typu asset deal. 

Co istotne, rozwiązanie to znajdzie zastosowanie zarówno w krajowych, jak i transgranicznych procesach transformacyjnych, przy czym w przypadku podziałów transgranicznych przeniesienie będzie mogło zostać dokonane wyłącznie na rzecz spółki już istniejącej. 

PODZIAŁ W PROCEDURACH TRANSGRANICZNYCH 

Nowelizacja wprowadza możliwość podziału spółek w ramach procedur transgranicznych, w związku z czym spółki kapitałowe oraz spółka komandytowo – akcyjna (w związku z uzyskaniem pełnej zdolności podziałowej i przekształceniowej) będą mogły zostać podzielone w oparciu o ogólne przepisy KSH dotyczące podziału spółek. 

Podkreślić jednak należy, że w ramach procedury podziału transgranicznego majątek spółki dzielonej będzie mógł zostać przeniesiony wyłącznie do spółki/spółek nowo zawiązanych, nie zaś na spółkę już istniejącą.  

Skutkiem podziału w ramach procedury transgranicznej będzie przeniesienie całego bądź części majątku spółki dzielonej na nową spółkę bądź spółki zagraniczne, przy jednoczesnym zachowaniu bytu prawnego spółki polskiej (w przypadku przeniesienia części majątku) bądź utraty bytu prawnego spółki polskiej (w przypadku przeniesienia całości majątku). 

Wprowadzenie takiego rozwiązania niewątpliwie sprzyjać będzie rozszerzaniu działalności podmiotów krajowych na rynki zagraniczne w ramach jednolitych procedur w krajach członkowskich. 

PRZEKSZTAŁCENIE W PROCEDURACH TRANSGRANICZNYCH 

Nowelizacja umożliwi również przekształcenie spółek kapitałowych i spółki komandytowo-akcyjnej w jedną ze spółek funkcjonujących w państwach członkowskich UE lub państwach – stronach umowy o EOG i mających siedzibę statutową/zarząd główny/główny zakład na terenie UE lub państwa – strony umowy o EOG. 

Listę spółek, w które mogą zostać przekształcone polskie spółki kapitałowe oraz spółka komandytowo – akcyjna określa Załącznik II Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1132 z 14 czerwca 2017 r.  

Przykładowo więc polska spółka z ograniczona odpowiedzialnością może zostać przekształcona we francuską société anonyme. 

Należy nadmienić, że Załącznik II nie obejmuje swoim zakresem prostej spółki akcyjnej, o której mowa w art. 3001 i n. KSH. 

OCHRONA WIERZYCIELI / WSPÓLNIKÓW / PRACOWNIKÓW SPÓŁEK 

Nowelizacja przewiduje również mechanizmy, które mają służyć ochronie interesów wierzycieli, wspólników mniejszościowych oraz pracowników spółek, uczestniczących w procesach reorganizacyjnych. 

Przykładowo wskazać należy, że wierzycielom, w terminie miesiąca od dnia ujawnienia lub udostępnienia planu podziału/przekształcenia, będzie przysługiwało prawo żądania ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, które nie stały się wymagalne w chwili ujawnienia lub udostępnienia tego planu, jeżeli uprawdopodobnią oni, że zaspokojenie tych roszczeń jest zagrożone przez podział/przekształcenie. Dany wspólnik powinien więc uwiarygodnić, że planowana operacja negatywnie wpływa na szansę zaspokojenia roszczeń wobec spółki, będącej przedmiotem transformacji. 

W przypadku niezaspokojenia roszczenia wierzyciela przez spółkę dzieloną/przekształcaną, która jest do tego zobowiązana zgodnie z przypisaniem zobowiązań w planie podziału transgranicznego, pozostałe spółki odpowiadają solidarnie wraz ze spółkę, której zobowiązanie zostało przypisane. 

Z kolei wspólnikom w określonych sytuacjach przysługiwać będzie prawo odkupu ich udziałów/akcji. W takiej sytuacji wspólnik będzie uprawniony do otrzymania ceny odkupu odpowiadającej wartości godziwej posiadanych udziałów/akcji. Cena odkupu będzie ponadto podlegać ocenie biegłego. Co więcej, wspólnik będzie miał prawo zakwestionować ustaloną cenę odkupu, dochodząc dodatkowego wynagrodzenia pieniężnego, przy czym wniesienie takiego powództwa nie wstrzyma ani odkupu ani rejestracji podziału/przekształcenia. 

Ponadto, zarówno wierzyciele, wspólnicy jak i pracownicy będą mieli prawo przedkładania uwag do planów transformacyjnych.  

KONTROLA PROCESÓW REORGANIZACYJNYCH 

Transgraniczne procesy reorganizacyjne będą podlegać kontroli sądu rejestrowego, który będzie wydawał zaświadczenie o zgodności z prawem polskim danej procedury reorganizacyjnej po uprzednim uzyskaniu opinii właściwego organu podatkowego, w oparciu o przepisy ustawy z dni 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. 

Zgodnie z przyjętymi zmianami, sąd rejestrowy przekaże wniosek o wydanie opinii w przedmiocie transformacji transgranicznej do Szefa Krajowego Administracji Skarbowego, który w terminie 1 miesiąca powinien wydać opinię w sprawie legalności operacji bądź – w razie uznania, że proces nie spełnia wymaganych kryteriów – odmówić jej wydania.  

Następnie sąd rejestrowy w terminie 3 miesięcy od dnia wpływu wniosku wyda zaświadczenie o zgodności z prawem polskim danej procedury reorganizacyjnej i umieści w rejestrze odpowiednią wzmiankę o operacji transgranicznej. 

Zarówno Szef KAS jak i sąd rejestrowy będą uprawnieni do wydłużenia terminu – odpowiednio na wydanie opinii albo wydanie zaświadczenia – do 3-ech miesięcy. 

MOŻLIWOŚĆ PRZENIESIENIA SIEDZIBY ZA GRANICĘ 

Ponadto warto odnotować, iż w nowelizacji uwzględniono wnioski wynikające z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 października 2017 roku, sygn. akt C-106/16, zgodnie z którym przepisy prawa krajowego, które uzależniają przeniesienie statutowej siedziby spółki utworzonej na podstawie prawa jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego w celu przekształcenia jej w spółkę prawa tego innego państwa od przeprowadzenia likwidacji pierwszej spółki nie są zgodne z zasadą swobody przedsiębiorczości. 

Przeprowadzenie likwidacji może bowiem utrudniać, a nawet uniemożliwiać dokonanie transgranicznego przekształcenia spółki. 

W świetle powyższego w ramach najnowszej nowelizacji doprecyzowano przepisy KSH odnoszące się do przyczyn rozwiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej, wskazując: 

• w art. 270 pkt 2) KSH, że: „Rozwiązanie spółki powodują: uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza, chyba że przeniesienie siedziby ma nastąpić do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a prawo tego państwa to dopuszcza”; 
• w art. 459 pkt 2) KSH, że: „Rozwiązanie spółki powodują: uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, chyba że przeniesienie siedziby ma nastąpić do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a prawo tego państwa to dopuszcza”. 

Konsekwencją powyższej zmiany będzie możliwość swobodnego wyboru jurysdykcji prawnej na obszarze Unii Europejskiej lub EOG. 

Nowe przepisy wprowadzają wiele istotnych zmian zarówno na gruncie transformacji krajowych jak i transgranicznych oraz stanowią ważny krok w procedurze ujednolicania rynku, dając przedsiębiorcom szersze możliwości działania na rynkach zagranicznych.  

Należy zauważyć, że zgodnie z przepisem przejściowym, dotychczas obowiązujące zasady znajdują zastosowanie do postępowań połączeniowych, podziałowych albo przekształceniowych o ile przed dniem wejścia w życie nowelizacji (tj. przed dniem 15 września 2023 roku) plan połączenia, połączenia transgranicznego, podziału albo przekształcenia zostanie złożony we właściwym sądzie rejestrowym. 

W związku z powyższym przy planowanych procesach transformacyjnych warto uwzględnić możliwości, jakie dają nowe przepisy KSH. Przedsiębiorcy planujący reorganizację swoich działalności powinni zwrócić szczególną uwagę na szersze możliwości związane z rozszerzeniem zdolności połączeniowej i podziałowej spółki komandytowo – akcyjnej, jak również na skutek następstwa prawnego przy nowym rodzaju podziału – podziale przez wyodrębnienie. 

Nowelizacja KSH, która wejdzie w życie już w najbliższy piątek, istotnie poszerza paletę możliwości związanych z transformacjami, zarówno na gruncie krajowym jak i transgranicznym. 

Autor: aplikantka adwokacka Katarzyna Gelo