Dla kogo jest crowdfunding?

Finansowanie społecznościowe przewidziane jest przede wszystkim dla innowacyjnych przedsiębiorstw typu start-up, lecz nic nie stoi na przeszkodzie, by skorzystali z niego przedsiębiorcy realizujący inne przedsięwzięcia. Crowdfunding może być korzystnym rozwiązaniem zarówno dla tych, którzy dopiero rozpoczynają prowadzenie swojego biznesu, jak i dla tych, którzy znajdują się w trudnej sytuacji finansowej i potrzebują dodatkowych środków w celu polepszenia kondycji swojego przedsiębiorstwa.

Rodzaje crowdfundingu

W praktyce wyróżniamy kilka modelów crowdfundingu:

• udziałowy – służy finansowaniu przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą w formie spółki prawa handlowego. W tym rodzaju finansowania społecznościowego każdy z inwestorów otrzymuje udziały lub akcje spółki w zamian za zainwestowane środki finansowe;
• pożyczkowy (dłużny) – ten rodzaj finansowania stanowi pożyczkę z pominięciem instytucji finansowych. Zainteresowani inwestorzy użyczają swoich środków finansowych przedsiębiorcy, który zorganizował zbiórkę;
• przedsprzedażowy – przedsiębiorca udostępnia inwestorom produkt, z którego mogą oni skorzystać zanim ten trafi do oficjalnej sprzedaży;
• oparty na nagrodach – przedsiębiorca, który zbiera środki na swój cel biznesowy, udostępnia inwestorom, którzy wzięli udział w finansowaniu jego przedsięwzięcia wszelkiego rodzaju gadżety, rabaty na zakupy czy możliwość uczestnictwa we wszelkiego rodzaju wydarzeniach firmowych.

Ustawa o finansowaniu społecznościowym

W dniu 7 lipca 2022 r. uchwalona została ustawa o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom („Ustawa”), która stanowi implementację do polskiego porządku prawnego przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503 z dnia 7 października 2020 r. w sprawie europejskich dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych („Rozporządzenie”). Ustawa weszła w życie w dniu 29 lipca 2022 r. Zmiany wynikające z ww. ustawy dotyczą przede wszystkim dostawców usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych. W polskim porządku prawnym działanie dostawców usług finansowych nie było w ogóle uregulowane, a sam crowdfunding nie miał swojej legalnej definicji.

Rozporządzenie dotyczy platform crowdfundingowych działających w oparciu o tzw. model udziałowy, w którym inwestor w zamian za wpłatę będzie mógł objąć papiery wartościowe wyemitowane przez określonego przedsiębiorcę oraz w oparciu o tzw. model pożyczkowy. Obecnie w ramach finansowania społecznościowego można uzyskać finansowanie w wysokości 2.5 mln euro. Kwota ta wzrośnie w listopadzie 2023 r., kiedy to próg ten zostanie zwiększony do 5 mln euro.

Obowiązek posiadania zezwolenia na świadczenie usług z zakresu finansowania społecznościowego

Wspomniane Rozporządzenie, które stosuje się bezpośrednio już od 10 listopada 2021 r., wprowadziło w państwach członkowskich jednolite wymogi dotyczące prowadzenia działalności i organizacji dostawców usług finansowania społecznościowego. Ujednolicenie dotyczy przede wszystkim wymogu uzyskania zezwoleń na prowadzenie tejże działalności gospodarczej. Co ciekawe, do świadczenia usług finansowania społecznościowego nie wystarczy zezwolenie na świadczenie usług płatniczych, na podstawie którego dostawcy usług finansowania społecznościowego dotychczas świadczyli usługi crowdfundingowe.

Od dnia wejścia w życie ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom, dostawca usług finansowania społecznościowego musi uzyskać zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej, dzięki któremu będzie mógł założyć i prowadzić platformę crowdfundingową. Zezwolenia te będą wydawane przez Komisję Nadzoru Finansowego. Podczas procesu uzyskiwania zezwolenia będzie trzeba uiścić opłatę o równowartości 4.500,00 euro.

Zezwolenie może wygasnąć z mocy prawa lub może zostać cofnięte przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Obowiązki dostawcy usług finansowania społecznościowego

W ustawie pojawiają się też liczne obowiązki dla dostawców usług finansowania społecznościowego, w szczególności:

1. obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej obejmującej:

• informacje dotyczące chronionych prawem interesów podmiotów, na rzecz których świadczone są usługi finansowania społecznościowego;
• informacje uzyskane w związku z innymi czynnościami podejmowanymi w ramach działalności prowadzonej na podstawie przepisów ustawy lub rozporządzenia 2020/1503, objętej nadzorem Komisji lub właściwego organu nadzoru w innym państwie członkowskim, jak również informacje dotyczące czynności podejmowanych w ramach wykonywania tego nadzoru;

1. obowiązek przechowywania i archiwizacji dokumentacji;
2. obowiązek przekazywania Komisji Nadzoru Finansowego informacji dotyczących prowadzonej przez siebie działalności, sytuacji finansowej oraz zdarzeń, które mogą mieć wpływ na jego działalność w zakresie świadczenia usług finansowania społecznościowego lub sytuację finansową (arkusze kluczowych informacji inwestycyjnych);
3. obowiązek uiszczania rocznej opłaty z tytułu nadzoru, ustalanej na podstawie średniej wartości przychodów w okresie ostatnich trzech lat obrotowych poprzedzających rok, za który opłata jest należna;
4. obowiązek przeprowadzenia wstępnego testu wiedzy potencjalnych inwestorów niedoświadczonych, jak również obowiązek symulacji zdolności do ponoszenia strat;
5. obowiązek poinformowania inwestora niedoświadczonego o okresie tzw. namysłu, czyli możliwości wycofania się z oferty inwestycyjnej.

Co warte odnotowania, dostawcy usług finansowania społecznościowego podlegają szerokiej kontroli Komisji Nadzoru Finansowego, która może zlecić firmie audytorskiej kontrolę sprawozdań finansowych dostawcy lub prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych w przypadku powzięcia wątpliwości co do ich prawidłowości, rzetelności lub jasności.

Komisja Nadzoru Finansowego otrzyma także specjalnie uprawnienia nadzorcze, które będą pozwalały jej m.in. zawiesić prowadzoną przez dostawców działalność gospodarczą.

Sankcje karne w związku z naruszeniem przepisów ustawy o finansowaniu społecznościowym

Poza sankcjami administracyjnymi, Rozporządzenie umożliwiło nałożenie sankcji karnych za naruszenie przepisów Ustawy przez dostawców usług finansowania społecznościowego. Sankcjonowane są między innymi:

5. świadczenie usług finansowania społecznościowego bez wymaganego zezwolenia, za które grozi nawet do 5.000.000,00 zł kary grzywny;
6. ujawnienie lub wykorzystywanie informacji stanowiących tajemnicę zawodową, które zagrożone jest karą grzywną do 1.000.000,00 zł lub karą pozbawienia wolności do lat 3;
7. utrudnianie przeprowadzenia przez Komisję Nadzoru Finansowego czynności nadzorczych lub kontrolnych, które podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

Odpowiedzialność cywilnoprawna w związku z naruszeniem przepisów Ustawy

Ustawa wskazuje również na odpowiedzialność właściciela projektu (tzn. przedsiębiorcy poszukującego finansowania), podmiotu sporządzającego informację lub biorącego udział w sporządzeniu informacji za zgodność informacji zawartych w arkuszu kluczowych informacji inwestycyjnych ze stanem faktycznym. Dostawca usług finansowania społecznościowego odpowiada natomiast za prawidłowość  tych informacji na poziomie platformy crowdfundingowej.

Ocena wprowadzonej regulacji

Ustawa wprowadza szereg środków, które służą w szczególności ochronie potencjalnych inwestorów. Ochronie podlegają również przedsiębiorcy, którzy poszukują dodatkowych środków finansowych na rozwój prowadzonej przez siebie działalności. Rozwiązania przewidziane w ustawie należy uznać za rozsądne i służące ochronie uczestników finansowania społecznościowego przed nieuczciwymi dostawcami.

Oczywiście, Ustawa nakłada na dostawców usług finansowania szereg obowiązków, którym nie będzie  łatwo sprostać, jednak z uwagi na interes publiczny są one konieczne. Do tej pory prowadzenie platform crowdfundingowych służących finansowaniu przedsięwzięć gospodarczych mogło odbywać się w ramach swobody działalności gospodarczej,  tj. bez konieczności uzyskania zezwolenia. Co oczywiste powodowało to istotne ryzyko po stronie inwestorów. Obecnie obowiązująca regulacja pozwala na zminimalizowanie utraty środków przez inwestorów, a jednocześnie pozwala na dokonywanie bardziej przemyślanych decyzji biznesowych. Bardzo ważne jest, by wszystkie podmioty uczestniczące w finansowaniu społecznościowym przestrzegały odpowiednich standardów prowadzonej działalności.  Z danych Komisji Nadzoru Finansowego wynika, że w Polsce w 2019 r. w ramach akcji crowdfundingowych zainwestowano już ponad 40 mln. złotych. Mowa jest zatem o znacznych kwotach, które należy stosownie zabezpieczyć.

Autor: Łukasz Laskowski, aplikant adwokacki