Już jutro w życie wejdzie potężna nowelizacja Rozporządzenia GBER, nad którą przez ostatnie miesiące pracowała Komisja Europejska. Dziś w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano Rozporządzenie Komisji nr 2023/1315 z 23 czerwca 2023 r., stanowiące kolejny cenny instrument dla realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu.
Europejski Zielony Ład, czyli długoterminowa strategia przedstawiona przez Komisję Europejską jeszcze pod koniec 2019 roku zakłada, że do 2050 roku Europa ma stać się pierwszym kontynentem neutralnym klimatycznie, a już w 2030 roku zmniejszy emisję netto gazów cieplarnianych o co najmniej 55% w stosunku do 1990 roku. Plan przemysłowy Zielonego Ładu ma na celu zwiększenie konkurencyjności europejskiego przemysłu neutralnego emisyjnie i wsparcie szybkiego przejścia na neutralność emisyjną. Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji, podkreśliła, że jednym z kluczowych filarów tego planu jest przyspieszenie inwestycji i finansowania rozwoju czystych technologii w Europie, a instrumentem mającym odegrać tu kluczową rolę jest pomoc publiczna. Efektywnie przyznawane i odpowiednio nakierowane wsparcie może realnie pomóc państwom członkowskim w realizacji ambitnych założeń Europejskiego Zielonego Ładu.
W tym celu, by przyspieszyć i uprościć przyznawanie pomocy publicznej, Komisja dokonała przeglądu tzw. Rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych zwanego też Rozporządzeniem GBER (tj. rozporządzenia Komisji nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu). Rozporządzenie to ustanawia pewne kategorie pomocy państw członkowskich, które są zgodne z rynkiem wewnętrznym, a co za tym idzie – zamiar ich udzielenia nie podlega obowiązkowi notyfikacji Komisji Europejskiej. Efektem przeglądu Rozporządzenia GBER jest ogłoszony i wstępnie zatwierdzony na początku marca 2023 r. projekt nowelizacji tego rozporządzenia, zakładający szereg zmian w zakresie zwiększenia swobody państw członkowskich przy opracowywaniu i wprowadzaniu środków wsparcia w sektorach kluczowych dla transformacji w kierunku neutralności klimatycznej i przemysłu neutralnego emisyjnie.
Po dalszych pracach nad projektem, Komisja Europejska w ubiegłym tygodniu formalnie przyjęła pakiet poprawek do Rozporządzenia GBER. W dniu 23 czerwca 2023 r. na stronie Komisji pojawił się finalny projekt rozporządzenia zmieniającego w tej sprawie, a dziś opublikowano je w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej jako Rozporządzenie Komisji nr 2023/1315. Jest to pierwsza tak obszerna nowelizacja tego kluczowego dla udzielania pomocy publicznej aktu prawnego.
Jakie najważniejsze zmiany przewiduje się w ramach nowelizacji Rozporządzenia GBER?
Jak czytamy w oficjalnym komunikacie Komisji, zmienione zasady po pierwsze zwiększą i usprawnią możliwości udzielania pomocy w obszarze ochrony środowiska i energii, między innymi w celu wsparcia wprowadzania energii odnawialnej, projektów dekarbonizacji, ekologicznej mobilności i bioróżnorodności, a także ułatwienia inwestycji w wodór odnawialny i zwiększenia efektywności energetycznej.
Nowe zasady ułatwią także realizację pewnych projektów, w których uczestniczą beneficjenci z kilku państw członkowskich, jak choćby ważne projekty stanowiące przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania (Important Projects of Common European Interest – IPCEI), w obszarze badań i rozwoju przez zwiększenie poziomów intensywności pomocy oraz progów powodujących obowiązek zgłoszenia pomocy.
Samo podniesienie progów dotyczy jednak przede wszystkim obszarów pomocy ukierunkowanych na ochronę środowiska. W przypadku pomocy inwestycyjnej przeznaczonej na ochronę środowiska progi podniesiono aż dwukrotnie, bo z pułapu 15 mln EUR do poziomu 30 mln EUR na przedsiębiorstwo i projekt. Identyczne podwyższenie dot. także pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę ładowania lub tankowania służącej do dostarczania energii dla pojazdów bezemisyjnych lub niskoemisyjnych. Poprawki przewidują również wprowadzenie wyłączeń dla nieujętych wcześniej w rozporządzeniu: pomocy na infrastrukturę dedykowaną podniesieniu poziomu ochrony środowiska i magazynowanie (25 mln EUR na projekt), pomocy inwestycyjnej na połączone usprawnienia efektywności energetycznej i środowiskowej budynków (30 mln EUR na przedsiębiorstwo i projekt), pomocy na ułatwianie zawierania umów o poprawę efektywności energetycznej (30 mln EUR całkowitego pozostałego nominalnego finansowania na beneficjenta) czy wreszcie pomocy w formie obniżki podatków lub opłat na ochronę środowiska (50 mln EUR na projekt rocznie).
Podniesienie progów przewidziano również w kontekście pomocy operacyjnej na propagowanie energii elektrycznej z OZE oraz energii z OZE i wodoru odnawialnego w projektach na małą skalę oraz na społeczności energetyczne działające w zakresie energii odnawialnej – z 15 mln EUR do 30 mln EUR na przedsiębiorstwo i projekt. Zgłoszeniu nie będzie również podlegać pomoc na infrastrukturę energetyczną, gdzie progi podniesiono z 50 mln EUR do 70 mln EUR na przedsiębiorstwo i projekt. Znowelizowane Rozporządzenie GBER ma wreszcie grupowo wyłączać środki pomocy wprowadzone przez państwa w celu regulacji cen energii elektrycznej gazu i ciepła produkowanych z wykorzystaniem gazu ziemnego.
Nowelizacji Rozporządzenia GBER towarzyszy przyjęcie przez Komisję nowych tymczasowych ram kryzysowych i przejściowych w celu dalszego wspierania przejścia na gospodarkę o zerowej emisji netto, w których przedłużono możliwość wspierania przez państwa członkowskie środków niezbędnych do realizacji tego celu. Dotyczy to w szczególności systemów przyspieszających wdrażanie energii ze źródeł odnawialnych i magazynowanie energii oraz systemów dekarbonizacji przemysłowych procesów produkcyjnych, które państwa członkowskie mogą obecnie ustanowić do 31 grudnia 2025 r.
Na marginesie warto zauważyć, że pakiet poprawek unijnego rozporządzenia obejmuje jednak nie tylko zmiany na rzecz skuteczniejszej ochrony środowiska, lecz przewiduje także znaczące podniesienie progów notyfikacji w zakresie pomocy na badania, rozwój technologiczny i innowacje oraz ich waloryzację także w obszarach nieobjętych tegorocznym przeglądem.
Jak nowelizacja Rozporządzenia GBER wpisuje się w założenia polskich dokumentów strategicznych dotyczących kierunków rozwoju sektora energii?
Wszystkie powyższe działania Komisji wpisują się w program Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040). Jak czytamy w tym dokumencie, nakłady inwestycyjne na transformację energetyczną w latach 2021-2040 mogą sięgnąć ok. 1 600 mld złotych, a inwestycje w sektorach paliwowo-energetycznych angażować będą środki w kwocie bliskiej 900 mln złotych. Prognozowane nakłady w sektorze wytwórczym energii elektrycznej sięgać będą ok. 320-342 mld złotych, z czego aż ok. 80% zostanie przeznaczonych na moce bezemisyjne tj. OZE i energetykę jądrową. Na krajową transformację energetyczno-klimatyczną do 2030 r. skierowanych zostanie ok. 260 mld zł ze środków unijnych i krajowych w ramach różnych mechanizmów, m.in.: Polityki Spójności, Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, ReactEU, etc.
Znowelizowane Rozporządzenie GBER pozwoli sprawniej i efektywniej osiągać cele szczegółowe przewidziane przez PEP2040, takie jak: rozbudowa infrastruktury wytwórczej i sieciowej energii elektrycznej, rozwój odnawialnych źródeł energii czy wreszcie poprawa efektywności energetycznej.
Opublikowana dziś w Dzienniku Urzędowym UE nowelizacja Rozporządzenia GBER wejdzie w życie już jutro. Co istotne, przedłuży także obowiązywanie unijnego rozporządzenia do końca 2026 r., bowiem dotychczasowa regulacja stosowana miała być jedynie do 31 grudnia 2023 r. Przyjęty pakiet poprawek to przede wszystkim duża szansa dla państw członkowskich, które będą mogły znacznie szybciej i w sposób odformalizowany uruchamiać kolejne programy pomocowe. Programy, na które już dziś z pewnością czeka cała rzesza inwestorów, którzy po spełnieniu określonych warunków, otrzymają na realizację swoich projektów jeszcze większe kwoty wsparcia niż dotychczas.
Autorzy: dr nauk prawnych radca prawny Magdalena Porzeżyńska, aplikant adwokacki Jan Karsznicki
