Restrukturyzacja kredytu cz. 1 – czyli jak rozwiązać problem ze spłatą kredytu

Sytuacja gospodarcza na świecie wywołana pandemią COVID-19 spowodowała, iż aktualnie, po ożywieniu na rynku, jesteśmy świadkami wzrostu inflacji nie tylko w kraju, ale na całym świecie. Niebagatelny wpływ na poziom inflacji ma również trwająca na Ukrainie wojna, czego następstwem był chociażby nagły wzrost cen paliw. Przyczyn inflacji jest jednak o wiele więcej i nie należy ich utożsamiać jedynie z dwiema powyższymi okolicznościami. Obecnie według Głównego Urzędu Statystycznego ceny towarów i usług konsumpcyjnych w czerwcu 2022 roku, w porównaniu z analogicznym miesiącem ubiegłego roku wzrosły o 15,5 %[1] i jest to najwyższy wynik od marca 1997 roku (inflacja wynosiła wtedy 16,6%). Według najnowszych informacji ww. poziom inflacji utrzymał się również w lipcu 2022 roku. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest regularne podnoszenie przez Radę Polityki Pieniężnej stóp procentowych, a co za tym idzie wzrost rat kredytów. Nie dziwi zatem fakt, iż coraz więcej osób, a w szczególności kredytobiorców, czuje ogromne zaniepokojenie niniejszą sytuacją i szuka rozwiązania zaistniałego problemu. Jednym z takich rozwiązań może okazać się restrukturyzacja kredytu.

Jak inflacja i zmiana stóp procentowych wpływa na koszt kredytu?

Stopa procentowa, najprościej rzecz ujmując, jest to koszt jaki należy zapłacić za pożyczenie pieniędzy – na przykład od banku, wyrażony w procentach w skali roku. Zmiany wysokości stóp procentowych mają bezpośredni wpływ na wysokość rat kredytu, gdyż przekładają się między innymi na wysokość ich oprocentowania, dlatego też w przypadku kredytów opartych na oprocentowaniu ustalanym według zmiennej stopy procentowej, mówi się o tzw. ryzyku stopy procentowej. Kiedy rosną stopy procentowe, wzrasta także wartość wskaźnika WIBOR (stóp procentowych WIBOR- wysokość oprocentowania pożyczek, jakich udzielają sobie banki komercyjne). Raty kredytu stają się więc wyższe. Podniesienie stóp procentowych uzależnione jest natomiast od szeregu czynników takich jak:

1. inflacja;
2. tempo wzrostu gospodarczego;
3. stopa bezrobocia;
4. sytuacja finansów publicznych;
5. sprzedaż detaliczna;
6. wysokość kursów walutowych.

Za jeden z najistotniejszy czynników wpływających na poziom stóp procentowych uznawana jest inflacja. Zmiana wartości stóp procentowych stanowi jedno z podstawowych narzędzi służących do kontrolowania tego procesu. Podwyższenie stóp procentowych jest zatem odpowiedzią Rady Polityki Pieniężnej na wzrastającą inflację. 7 lipca 2022 roku odbyło się posiedzenie Rady Polityki Pieniężnej, na którym podwyższono stopy procentowe o kolejne 0,50 %.

Uchwała Rady Polityki Pieniężnej weszła w życie 8 lipca 2022 r.[2] i jest to dziesiąta podwyżka stóp  od przełomu 2021 i 2022 r.

Restrukturyzacja zadłużenia – na czym to polega i kto może skorzystać ?

Ustawa Prawo bankowe, w art. 75 c ust. 3, stanowi, że:

„Bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy[3]„.

Restrukturyzacja zadłużenia, inaczej zwana restrukturyzacją kredytu, dostępna jest dla kredytobiorców, którzy mają problemy z bieżącą spłatą kredytu na dotychczasowych warunkach. Najczęściej ma to związek z:

• utratą głównego źródła dochodu;
• zmniejszeniem zarobku;
• przejściowymi problemami z płynnością finansową;
• sytuacją losową (np. chorobą kogoś bliskiego, która wymaga nakładów finansowych na leczenie).

Restrukturyzacja kredytu jest niczym innym, jak zmianą treści umowy kredytu. Wniosek z propozycją zmiany umowy i plan restrukturyzacji powinien złożyć kredytobiorca. Pamiętać należy, że Bank nie ma obowiązku wyrażenia zgody na proponowany sposób zmiany umowy. Głównym celem restrukturyzacji jest uchronienie kredytobiorcy przed wypowiedzeniem umowy przez Bank i umożliwienie kredytobiorcy spłatę kredytu na nowych warunkach z uwzględnieniem jego bieżącej sytuacji finansowej i gospodarczej, którą ocenia Bank. Restrukturyzacja uważana jest za pomoc świadczoną przez Bank na rzecz kredytobiorcy, z którą mogą wiązać się dodatkowe koszty dla kredytobiorcy. Najczęściej restrukturyzacja polega na wydłużeniu okresu spłaty zadłużenia poprzez zmniejszenie wysokości rat lub zawieszenie spłaty kredytu. Powyższe rozwiązania powodują wydłużenie okresu obowiązywania umowy, a co za tym idzie zwiększenie kosztów kredytu.

Do najpopularniejszych sposobów restrukturyzacji kredytu należą:

• Zawieszenie płatności raty kredytu – tzw. wakacje kredytowe. Jest to rozwiązanie polegające na zawieszeniu zapłaty jednej lub większej ilości rat kredytu. Z tego sposobu restrukturyzacji można skorzystać pod warunkiem wcześniejszego terminowego spłacania rat. Rozwiązanie to jest idealną opcję dla osób, które mają krótkotrwałe problemy ze spłatą zaciągniętego zobowiązania. Wakacje kredytowe są obecnie również formą wsparcia kredytobiorców przez rząd.
• Karencja przy spłacie kapitału – metoda ta polega na zawieszeniu spłaty w stosunku do części kapitałowej. Kredytobiorca przez okres karencji spłaca jedynie część odsetkową kredytu, natomiast niespłacony kapitał jest doliczany do kolejnych rat kredytu, które kredytobiorca spłaca po zakończeniu okresu karencji.
• Wydłużenie okresu kredytowania – zastosowanie tej metody pozwala na zmniejszenie wysokości miesięcznej raty, jednak dłuższy okres spłaty automatycznie wydłuża okres odsetkowy. Jest to bardzo istotna kwestia, gdyż powyższe wpłynie na zwiększenie całkowitego kosztu kredytu.
• Skrócenie okresu kredytowania – w zależności od potrzeb restrukturyzacja może polegać również na skróceniu okresu spłaty kredytu. W tym przypadku co prawda dojdzie do zwiększenia raty kredytu, jednak jednocześnie zmniejszy się jego całkowity koszt, poprzez chociażby skrócenie okresu odsetkowego. W praktyce wygląda to zatem tak, że im krótszy okres kredytowania, tym wzrost stopy procentowej mniej wpływa na ratę kredytów.
• Zmiana rat równych na malejące – zabieg ten w teorii pozwala obniżyć koszt kredytu. Bardzo dużym plusem rat malejących jest fakt, iż pozwalają one na szybszą spłatę części kapitałowej kredytu, przez co szybciej maleje także wysokość naliczanych przez bank odsetek. Niemniej, należy pamiętać, że zazwyczaj na początku koszt obsługi kredytu z równą ratą, jest znacznie droższy niżeli w systemie raty malejącej, i nie każdy może pozwolić sobie na tego typu rozwiązanie.
• Raty balonowe – niniejszy sposób polega na zmianie rat stałych na raty rosnące. Raty balonowe oznaczają, że kredytobiorca na początku spłaty kredytu płaci bardzo niskie raty, często jest to wręcz spłata samych odsetek, natomiast z czasem raty te są powiększane. Sposób ten będzie korzystny dla osób, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej, jednak liczą, iż z czasem sytuacja ta znacznie się poprawi, gdyż w ostatniej fazie spłaty kredytu rata będzie wynosiła znacznie więcej niż na początku.
• Przewalutowanie kredytu – jest to często bardzo opłacalna opcja – lecz jak już zdążyli się przekonać posiadacze kredytów frankowych – również ryzykowna, gdyż wiąże się z możliwością wahań kursu waluty, w której zaciągnięty został kredyt, w stosunku do waluty, w której jest on spłacany, jest to tzw. ryzyko walutowe. Przewalutowanie kredytu polega nie tylko na zmianie waluty kredytu, ale także na zmianie jego oprocentowania, które może być korzystniejsze, niżeli dla waluty polskiej. Dzięki przewalutowaniu, można liczyć na mniejsze oprocentowanie, ale z drugiej strony, powstaje ryzyko kursowe i walutowe, które także może podwyższać koszty kredytu.
• Konsolidacja zadłużenia – kredytobiorcy, którzy posiadają więcej niż jedno zobowiązanie kredytowe mogą zdecydować się na tzw. konsolidację zadłużenia. Na skutek konsolidacji dochodzi do połączenia kilku zobowiązań w postaci kredytów czy też pożyczek w jedno. Od momentu konsolidacji kredytobiorca będzie płacił jedną ratę kredytu, a ponadto nastąpi ujednolicenie oprocentowania. W przypadku obniżenia połączonej raty kredytu należy się jednak liczyć ze wzrostem kosztów kredytu.
• Ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia – do zmniejszenia wysokości miesięcznej raty kredytu można doprowadzić również poprzez ustanowienie dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu np. pod postacią hipoteki.
• Obniżenie oprocentowania oraz innych kosztów kredytowych – ten sposób restrukturyzacji jest najmniej popularny i najtrudniejszy do wynegocjowania z bankiem, gdyż wiąże się on ze zmniejszeniem zysków, jakie bankowi przyniosłaby spłata kredytu na dotychczasowych warunkach. Niemniej warto podjąć z bankiem negocjacje, gdyż to również jemu zależy na regularnej spłacie zobowiązania.

Jak widać opcji restrukturyzacji jest wiele, a sposób w jaki restrukturyzacja zostanie przeprowadzona zależy w głównej mierze od potrzeb i możliwości kredytobiorcy. W kolejnej części artykułu przedstawimy praktyczne zagadnienia związane z restrukturyzacją kredytu.

[1]https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/wskazniki-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-w-czerwcu-2022-roku,2,128.html

[2] https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/aktualnosci/wiadomosci_2022/rpp_2022_07_07.html.

[3] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2439 z późn. zm.)

Autor: Katarzyna Anioł